Quân đội Myanmar đã nắm chính quyền sáng nay (1/2) trong một cuộc đảo chính chống lại chính phủ được bầu cử dân chủ của người đoạt giải Nobel – bà Aung San Suu Kyi. Hiện tại, bà đã bị giam giữ cùng với các lãnh đạo khác của đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà trong các cuộc đột kích vào sáng sớm.
Theo một tuyên bố trên đài truyền hình thuộc sở hữu của quân đội, quân đội cho biết họ đã tiến hành bắt giữ để đối phó với “gian lận bầu cử”, giao quyền lực cho thủ lĩnh quân đội Min Aung Hlaing và áp đặt tình trạng khẩn cấp trong một năm.
Các tướng lĩnh đã bắt đầu hành động vài giờ trước khi quốc hội dự kiến có cuộc họp lần đầu tiên kể từ chiến thắng vang dội của NLD trong cuộc bầu cử ngày 8/11, được coi là một cuộc trưng cầu dân ý về chính phủ dân chủ non trẻ của bà Suu Kyi.
Các đường dây điện thoại đến thủ đô Naypyitaw và trung tâm thương mại chính của Yangon đều không liên lạc được và truyền hình nhà nước đã tắt sóng. Mọi người đổ xô đến các khu chợ ở Yangon để tích trữ thực phẩm và vật dụng trong khi những người khác xếp hàng dài tại các cây ATM để rút tiền mặt.
Người dân cho biết các binh sĩ đã chiếm giữ các vị trí tại tòa thị chính ở Yangon, internet và dịch vụ điện thoại trong thành trì của NLD đã bị gián đoạn. Dịch vụ giám sát NetBlocks cho biết kết nối Internet cũng đã giảm đáng kể.
Bà Suu Kyi, Tổng thống Myanmar Win Myint và các nhà lãnh đạo NLD khác đã bị “bắt” vào đầu giờ sáng, phát ngôn viên của NLD Myo Nyunt nói với Reuters qua điện thoại.
“Tôi muốn nói với người dân của chúng tôi rằng đừng phản ứng một cách hấp tấp và tôi muốn họ hành động theo pháp luật”, ông nói và nói thêm rằng ông dự kiến sẽ bị bắt. Và sau đó giới truyền thông không thể liên lạc với ông ta.
Một video được một nghị sĩ đăng lên Facebook cho thấy một nghị sĩ khu vực Pa Pa Han bị bắt. Trong video, chồng cô van xin những người đàn ông mặc quân phục đứng ngoài cổng. Có thể nhìn thấy một đứa trẻ đang ôm ngực và khóc.
Việc giam giữ được đưa ra sau nhiều ngày leo thang căng thẳng giữa chính phủ dân sự và quân đội, làm dấy lên lo ngại về một cuộc đảo chính sau cuộc bầu cử.
Đảng của bà Suu Kyi đã giành được 83% số phiếu bầu chỉ trong cuộc bầu cử thứ 2 kể từ khi chính quyền quân sự đồng ý chia sẻ quyền lực vào năm 2011.
Nhà Trắng cho biết Tổng thống Joe Biden đã được thông báo tóm tắt về vụ bắt giữ và Ngoại trưởng Antony Blinken kêu gọi thả các nhà lãnh đạo.
“Hoa Kỳ sát cánh cùng người dân Miến Điện trong khát vọng dân chủ, tự do, hòa bình và phát triển. Quân đội phải chấm dứt những hành động này ngay lập tức”, ông nói trong một tuyên bố.
Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres lên án việc giam giữ bà Suu Kyi và các nhà lãnh đạo chính trị khác, đồng thời “kêu gọi giới lãnh đạo quân đội tôn trọng ý chí của người dân Myanmar”, một phát ngôn viên của Liên hợp quốc cho biết.
Chính phủ Australia cho biết họ “quan ngại sâu sắc trước các báo cáo rằng quân đội Myanmar một lần nữa đang tìm cách giành quyền kiểm soát Myanmar”.
Nhật Bản cho biết họ đang theo dõi tình hình và không có kế hoạch hồi hương các công dân Nhật Bản từ Myanmar, trong khi Bộ Ngoại giao Ấn Độ bày tỏ quan ngại sâu sắc về cuộc đảo chính.
Bộ Ngoại giao Singapore “quan ngại nghiêm trọng” về tình hình đang diễn ra ở Myanmar và kêu gọi tất cả các bên cùng hướng tới một kết quả hòa bình.
Người đoạt giải Nobel Hòa bình Suu Kyi, 75 tuổi, lên nắm quyền sau chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015, sau nhiều thập kỷ bị quản thúc tại gia trong một cuộc đấu tranh vì dân chủ với chính quyền Myanmar đã biến bà trở thành một biểu tượng quốc tế.
Vị thế quốc tế của bà đã bị tổn hại sau khi hàng trăm nghìn người Rohingya chạy trốn khỏi các chiến dịch quân đội để lánh nạn từ bang Rakhine phía tây Myanmar vào năm 2017, nhưng bà vẫn cực kỳ nổi tiếng ở quê nhà.
Căng thẳng chính trị đã tăng vọt vào tuần trước khi một phát ngôn viên quân đội từ chối bác bỏ một cuộc đảo chính trước khi quốc hội mới triệu tập vào thứ 2, và người đứng đầu quân đội Min Aung Hlaing đưa ra triển vọng bãi bỏ hiến pháp.
Xe tăng đã được triển khai trên một số đường phố vào tuần trước và các cuộc biểu tình ủng hộ quân đội đã diễn ra ở một số thành phố trước cuộc họp quốc hội đầu tiên.
Ủy ban bầu cử Myanmar đã bác bỏ cáo buộc gian lận phiếu bầu của quân đội. Hiến pháp của đất nước, được công bố vào năm 2008 sau nhiều thập kỷ cai trị của quân đội, dành 25% số ghế trong quốc hội cho quân đội và kiểm soát ba bộ chủ chốt trong chính quyền của bà Suu Kyi.
Trong tuyên bố ban bố tình trạng khẩn cấp, quân đội viện dẫn sự thất bại của ủy ban bầu cử trong việc giải quyết các khiếu nại về danh sách cử tri, việc ủy ban này từ chối đồng ý yêu cầu hoãn các phiên họp quốc hội mới và các cuộc biểu tình của các nhóm không hài lòng về cuộc bầu cử.
“Trừ khi vấn đề này được giải quyết, nó sẽ cản trở con đường dẫn đến dân chủ và do đó nó phải được giải quyết theo pháp luật,” tuyên bố cho biết, trích dẫn một điều khoản khẩn cấp trong hiến pháp trong trường hợp chủ quyền quốc gia bị đe dọa.
Daniel Russel, nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ về Đông Á dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, người đã thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ với Suu Kyi, mô tả việc tiếp quản quân sự là một đòn giáng mạnh vào nền dân chủ trong khu vực.
“Nếu đúng, đây là một bước lùi rất lớn – không chỉ đối với nền dân chủ ở Myanmar, mà còn đối với lợi ích của Hoa Kỳ. Đó là một lời nhắc nhở khác rằng sự vắng mặt kéo dài của sự can dự đáng tin cậy và ổn định của Hoa Kỳ trong khu vực đã khuyến khích các lực lượng phản dân chủ”, ông nói.
Giám đốc vận động châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, John Sifton, đã chỉ trích phản ứng ban đầu của Nhà Trắng là “yếu ớt một cách đáng thất vọng” và kêu gọi một phản ứng quốc tế phối hợp hơn.
Ông nói: “Mỹ cần làm việc với các đồng minh để nói rõ ràng hơn về các tối hậu thư, yêu cầu quân đội Myanmar phải thông báo về những hậu quả cụ thể sẽ xảy ra nếu cuộc đảo chính của họ không được đảo ngược”.
